Geurende orchideeën | Welke geuren zijn er en waarom geuren ze?

Als je een orchidee in de winkel koopt, wordt je waarschijnlijk eerder gecharmeerd van de fantastisch gekleurde bloemen. Dit komt grotendeels, doordat veel orchideeën in Nederland ook geurloos verkocht worden (geldt zeker voor de meeste Phalaenopsis). Niet iedereen beseft dat orchideeën ook een enorm scala aan heerlijke geuren kunnen afgeven!

Dit artikel gaat in op de wereld van geurende orchideeën. Waarom geuren orchideeën? Welke geuren en geurende orchideeën zijn er?

Waarom geuren orchideeën?

Voor de bestuiving zijn orchideeën een speciale relatie aangegaan met insecten en in sommige gevallen kleine vogeltjes en vleermuizen. De bloem van de orchidee lokt de bestuiver met de belofte van nectar in ruil voor het mogelijk maken van de bestuiving. Elke orchideeënsoort heeft zijn eigen unieke strategie.

Geur is één van de elementen die sommige orchideeën gebruiken om bestuivers te lokken. Aangezien niet alle bestuivers op dezelfde geuren reageren, hebben de sommige orchideeën verschillende geuren ontwikkeld, die erop gericht zijn om een bepaald type bestuiver aan te trekken. Zo heb je een aantal Bulbophyllum-soorten die een sterke rottingsgeur verspreiden om bepaalde vliegjes aan te trekken.

De timing van het verspreiden van de geur is ook cruciaal. De meeste orchideeën verspreiden hun geur ’s ochtends als de insecten het actiefst zijn. Dit verhoogt hun kansen om insecten aan te trekken. De geur wordt minder in de namiddag als de temperatuur begint te stijgen.

Er zijn ook orchideeën die worden bestoven door insecten die ’s nachts actief zijn. Deze orchideeën verspreiden hun geur ’s nachts. De bloemen van nacht-geurende orchideeën zijn vaak minder kleurrijk. Ze hoeven er in het donker niet flitsend uit zien. Ze vertrouwen op een sterke geur die lange afstanden kan afleggen om bestuivers te lokken.

Niet alle orchideeën zijn geurend

Er zijn ook veel orchideeën die in het wild vertrouwen op hun felle kleuren en vorm om insecten aan te trekken. De in Nederland voorkomende Brede wespenorchis (Epipactis helleborine) is bijvoorbeeld een orchideeënsoort die vrijwel geurloos is.

Verder zijn de meeste orchideeën die je in grote supermarkten of tuincentra kunt vinden in Nederland, geurloos. Telers hebben bij deze soorten meer aandacht gegeven aan het kweken van orchideeën met grotere bloemen met een langere bloeitijd. Minder tijd is er besteed aan het creëren van hybriden met heerlijke geuren. Om geurende orchideeën te kopen, zul je in de meeste gevallen naar speciale orchideeënkwekerijen moeten gaan of ze online kopen.

Als je een geurende orchidee in bezit hebt, kan het ook gebeuren dat deze in sommige gevallen toch geen geur afgeeft. Als de orchidee bijvoorbeeld op jonge leeftijd gekocht is, dan kan het voorkomen dat de eerste bloei vrijwel geen geur afgeeft. Pas bij de tweede bloei laat de orchidee haar volledige potentie zien.

Ook zullen sommige orchideeën hun geur niet volledig vrijgeven als ze gestresseerd zijn, bijvoorbeeld door plotselinge veranderingen van een omgeving, of als ze niet één van de belangrijkste verzorgingsfactoren krijgen die ze nodig hebben, zoals licht, water en de juiste temperatuur.

Welke geurende orchideeën zijn er?

De diversiteit aan geurende orchideeën is bijzonder groot. Orchideeën hebben geuren die variëren van bloemen tot specerijen, van dieren tot etenswaren. De geur die ieder mens ervaart is subjectief en iedereen voelt zich op zijn eigen manier aangetrokken tot bepaalde geuren. De één houdt bijvoorbeeld van exotisch fruit, de ander van hyacint. Hieronder een overzicht van de vier meeste gangbare geuren, inclusief een aantal voorbeelden van geurende orchideeën.

Zie het artikel – Hoe lang bloeit een orchidee? – voor meer informatie over de gemiddelde bloeiperiode van orchideeën. Je wil toch weten hoe lang je van die mooie geur kan genieten!?

Zoet geurende orchideeën

Er zijn veel orchideeën die zoet ruiken. Eén daarvan is de Encyclia alata. Deze orchideeënsoort komt voor in tropische regenwouden van Centraal Amerika en geeft een heerlijke honingzoete geur af. De soort komt voor van zeeniveau tot 1000 meter hoogte en leeft als epifyt in bomen. De bloei vindt meestal plaats tussen het voorjaar en het najaar. De Encyclia alata houdt van lichte omstandigheden en kan gehouden worden in een mandje met een grondmengsel van schors en perliet.

Een andere, meer bekende, orchideeënsoort die zoet ruikt is de zogeheten Oncidium Sharry Baby (zie foto hieronder). Deze hybride staat bekend om haar heerlijke chocoladegeur die zij afgeeft. De donkerpaarse bloemen groeien veelvuldig op de bloemstengel en bloeien voor ongeveer een maand. De bloeiperiode kan langer duren als je orchidee meerdere bloemstengels heeft.

Deze orchidee behoorlijk groot worden, dus je moet goed nagaan waar je deze orchidee het beste kunt neerzetten. Voor een Oncidium is de Sharry Baby niet moeilijk te verzorgen. Een lichte plek (zonder direct zonlicht) in grondmengsel bestaande uit schors en mos doet deze orchidee goed. Voor meer informatie over het verzorgen van de Oncidium Sharry Baby, zie hier.

Fruitachtig geurende orchideeën

Er zijn ook orchideeën die geuren afgeven van fruit. De Phalaenopsis bellina, bijvoorbeeld, heeft een heerlijke geur die lijkt op exotisch fruit. Deze orchideeënsoort is geen hybride, maar komt van nature voor op het eiland Borneo. De Bellina is daarom ook wat moeilijker te krijgen in Nederland dan de andere massa-geproduceerde Phalaenopsis-soorten, die in de meeste gevallen geurloos zijn.

Belangrijke tip voor de Bellina is om niet de bloemstengel af te knippen als die nog groen is. De Bellina kan namelijk jaren lang meerdere bloemen op dezelfde bloemstengel krijgen.

De Bellina produceert echter minder bloemen dan je van een hybride Phalaenopsis mag verwachten. De bloemen lijken vaak te “rusten” op de bladeren. Als je meer bloemen wilt, dan kun je het beste een Phalaenopsis ‘Sweet Memory’ Liodoro nemen. Dit is een hybride variant van de Bellina en heeft een vergelijkbare geur, maar met grotere, uitbundigere bloemen.

Een andere heerlijk fruitachtig geurende orchidee is de Dendrochilum cobbianum. Deze uit de Filipijnen afkomstige orchideeënsoort heeft geuren van meloen, maar sommige mensen ruiken ook vers gemaaid gras en vanille. De elegante bloemstengels groeien als een soort slingers waar allerlei kleine witgele bloemetjes aan vast zitten.

De Dendrochilum cobbianum kan meerdere malen per jaar bloeien, maar bloeit meestal aan het begin van de herfst, in september. In goede warme omstandigheden kan deze orchidee flink groeien. Binnen een jaar kan zij in omvang verdubbelen. Hou haar dus in een redelijk grote pot, zodat je de orchidee niet te vaak hoeft te verpotten. Als je te vaak verpot, zal dit de bloei van de orchidee kunnen belemmeren (geldt ook voor vele andere orchideeën).

Floraal geurende orchideeën

Een florale geur is wat je zou verwachten van een orchidee. Veel orchideeën geven geuren af die te vergelijken zijn met geuren van andere plantensoorten, zoals veel Cattleya’s die geuren afgeven van rozen en lelies. De Cattleya walkeriana bijvoorbeeld, geeft een geur af van rozen, maar sommigen ervaren de geur meer als vanille en kaneel. Deze orchideeënsoort komt voor in de plateaus van Centraal Brazilië en produceert meestal in april een aantal grote bloemen die wel 10cm breed kunnen zijn.

De heerlijke geur die de Cattleya walkeriana afgeeft is ’s ochtends het sterkst. Om te kunnen bloeien, heeft deze orchidee een hoge lichtintensiteit nodig. Het is daarom raadzaam om haar bij een raam op het zuiden te zetten of op een hoge plaats in de kas.

Verder geven orchideeën uit het geslacht Zygopetalum, geuren af die vergelijkbaar zijn met hyacint en jasmijn. Vrijwel alle 15 soorten uit dit kleine geslacht ruiken naar deze bloemen, hoewel de sterkte van de geur tussen de soorten kan variëren.

Zygopetalum-orchideeën komen van nature voor in Centraal- en Zuid-Amerika en hebben opvallende bloemen met mooie kleurpatronen en unieke strepen. Ze vereisen aardig wat licht, maar moeten, zoals veel orchideeën, beschermd worden tegen fel direct zonlicht. De meeste Zygopetalum-orchideeën zijn echte epifyten en vinden het heerlijk om in een mandje opgehangen te worden.

‘Vies’ geurende orchideeën

Er zijn ook een aantal bijzondere orchideeënsoorten die vrijwel iedereen zal bestempelen als ‘vies’ geurend. Geuren van rottend materiaal wil je toch niet in je woonkamer hebben?! De reden waarom deze orchideeën zo stinken, is omdat hun belangrijkste bestuivers vliegen zijn die nu eenmaal aangetrokken worden door rottend materiaal. Vaak zie je ook dat de bloemen van ‘vies’ geurende orchideeën een doffe groene of bruine kleur hebben. Deze kleuren horen het rottend materiaal na te bootsen.

De meest bekende vies geurende orchideeën komen uit het geslacht Bulbophyllum. De uit Borneo afkomstige Bulbophyllum beccarii bijvoorbeeld, is een forse orchidee die een geur afgeeft van rottend vlees of vis. Wat ook bijzonder aan deze orchidee is, is de manier waarop zij groeit.

De Beccarii klimt omhoog door zich om de boom heen te wikkelen. Regelmatig worden kleine pseudo-bulben gemaakt, waaruit komvormige bladeren voortkomen. Deze bladeren dienen als een soort vangnet voor neervallend organisch materiaal. Schimmels en microben zetten dit om in een voedingsrijke humuslaag waar de Beccarii van profiteert, super efficiënt!

Een andere Bulbophyllum is de uit Borneo en Sulawesi afkomstige Bulbophyllum echinolabium. Deze orchidee verspreidt ook een onaangename, rottende geur waarmee vliegen gelokt worden. De bloemen zijn werkelijk schitterend, met lange kelk- en kroonbladeren die crèmekleurig zijn. Hoe kan zo’n mooie bloem zo vies ruiken?!