De groeivormen van orchideeën | Sympodiaal & monopodiaal

Orchideeën kennen twee verschillende groeivormen. In dit artikel worden de verschillen tussen de sympodiale- en monopodiale groeivorm omschreven. Wanneer je het verschil tussen beide groeivormen van orchideeën kent, weet je ook beter waar je de bloemen kunt verwachten.

Zie ook de volgende artikelen die aansluiten aan dit artikel: Wat zijn de botanische kenmerken van orchideeën?, Wat zijn orchideeën? & Welke type orchideeën zijn er?

Sympodiale groeivorm

Orchideeën die horizontaal groeien kennen een zogeheten sympodiale groeivorm. Deze sympodiale orchideeën beschikken over een “kruipend” rhizoom, een soort wortelstok die vrij dicht onder de grond groeit. Vanuit deze rhizoom produceert de orchidee scheuten die uitgroeien tot pseudo-bulben of schijnknollen. Dit zijn een soort verdikte stengels die veel water, energie en vocht kunnen vasthouden. Deze voorraad stelt de orchidee in staat om perioden van droogte te overleven. De pseudo-bulben groeien hun eigen stengel en wortelsysteem. Vanuit de stengel kunnen prachtige bloemen voortkomen.

Elk seizoen worden er nieuwe pseudo-bulben gevormd waardoor het rhizoom alsmaar langer wordt. Zo wordt een lange keten aan pseudo-bulben opgebouwd. Op een gegeven moment kan deze keten zich delen wanneer zich in één jaar twee of meer scheuten ontwikkelen uit de laatste pseudo-bulb. Zo kunnen in de loop der jaren flinke orchideepopulaties ontstaan op een bepaalde plek.

Wanneer sympodiale orchideeën uitgebloeid zijn, zie je nieuwe pseudo-bulben vormen. Deze zijn vaak nog groter dan de oude pseudo-bulben. Deze nieuwe grotere pseudo-bulben geven aan waar de volgende bloemstengels zullen groeien.

Dendrobium, Cattleya en Cymbidium zijn bekende orchideesoorten die sympodiaal groeien. De afbeelding hieronder is een typisch voorbeeld van een sympodiale Dendrobium. Je ziet de verschillende stengels die naar boven groeien vanuit de pseudo-bulben (die onder het mos zitten). Niet alle sympodiale orchideeën hebben pseudo-bulben. Phragmipedium en Paphiopedilum vormen bijvoorbeeld waaiers van blad uit een wortelstok.

Doordat sympodiale orchideeën een alsmaar langer wordende rhizoom hebben, is het soms lastig om dit soort orchideeën op maat te houden. Lees het artikel – Orchidee op maat houden | Zo doe je dat – voor meer informatie over hoe je sympodiale orchideeën op maat kan houden.

Monopodiale groeivorm

In tegenstelling tot de horizontale groei van sympodiale orchideeën, groeien monopodiale orchideeën verticaal. Monopodiale orchideeën hebben één rechtopstaande wortelstok waarop de bladeren groeien. Deze wortelstok groeit voortdurend omhoog vanaf de top van de plant. Wortels en bloemstengels groeien op intervallen van de wortelstok. Bij sommige orchideesoorten kan deze verticale wortelstok enkele meters hoog worden! Zie deze video van een enorme Vanda.

Elk jaar groeien er meestal één of twee bladeren bij bovenaan de wortelstok. Sommige orchideeën laten hun onderste bladeren vallen naarmate ze groter worden, andere houden ze vast. Bloemstengels komen meestal uit twee of drie bladeren lager dan de nieuwste bladeren. Naarmate orchideeën volwassener worden, zullen ze aan beide kanten van de wortelstok een bloemstengel kunnen groeien op hetzelfde moment. Ook vormen zich vele luchtwortels onderaan bij de wortelstok.

Het verschil tussen een nieuwe bloemstengel en een nieuwe luchtwortel is vaak lastig van elkaar te onderscheiden. Wat ik vaak doe is te kijken naar de kant waarop het nieuwe groeisel groeit. Nieuwe bloemstengels komen vrijwel altijd tussen de bladeren uit en groeien in het begin paralellel aan de bladeren. Luchtwortels groeien meestal uit aan de zijkant van wortelstok waar de bladeren niet groeien. De kleur en vorm kunnen ook een goede indicatie geven. Nieuwe bloemstengels zijn fel groen en hebben vaak een spitse kop. Luchtwortels zijn zilver(groen)achtig met vaak ronde groeipunten.

Veel orchideesoorten uit Vanda, Phalaenopsis en Paphiopedilum zijn monopodiaal zoals de Vanda nana in de afbeelding hieronder. Je ziet duidelijk de rechtopstaande wortelstok waar de bladeren links en rechts uitkomen.